Minibüste, otobüste, caddede, sokakta; bu ülkede yaşayan hemen herkes Orhan Gencebay'ın, Müslüm Gürses'in, İbrahim Tatlıses'in şarkılarını bir yerlerde ucundan kıyısından dinlemiştir elbet.
Bu müziği duyar duymaz kimilerini koca bir hüzün kaplasa da, kimileri de bu müzik eşliğinde hoş bir seyre çıkar kendilerince. Amasyalı Sefer'in "Hakkı Baba, yalvarıyorum 'Ben Köylüyüm' parçasını söyle" yazılı kağıdı, Eminönü'nde zabıtalardan kaçmayı başarabilmiş seyyar kasetçiler, Müslüm konserlerinin vazgeçilmez görüntüsü kendini jiletleyen gençler, tarihi Pera Palas Oteli'nde piyano başında poz veren Kahtalı Mıçı ve daha niceleri... Haluk Çobanoğlu'nun objektifinden çıkma bu fotoğraf kareleri de bu gösteriyor ku 'arabesk' bir müzik olmanın ötesinde, çok daha derin anlamlar taşıyor.
Arabesk söyleyenleri ve dinleyenleri karelerine taşıyan Çobanoğlu, bu müziğinin sırrını merak edip peşine düşen bir fotoğraf sanatçısı. Çobanoğlu'nun 9 yıldır üzerinde çalıştığı belgesel fotoğraf projesi 'Arabesk' geçtiğimiz nisan ayında açılan serginin ardından şimdi de kitap oldu. Fotoğrafevi Koç Allianz Sanat Galerisi'nde Latif Doğan'ın mini konseriyle ve arabesk şarkılar eşliğinde açılan sergi, epey bir ilgi görmüştü sanatseverlerce. Miting gibi konserlerden köhne gazinolara, plakçılardan düğün salonlarına kadar pek çok mekânı arşınlayan, kimi sanatçıların evlerine konuk olan Çobanoğlu, arebeskin hâli pür melâlini anlatan pek çok fotoğraf çekmiş senelerce. Kitapta, büyük şehirlerin görkemli ve karmaşık dokusunda kendine yer edin(e)meyen arabesk tutkunlarının yanı sıra, Müslüm Gürses, Ferdi Tayfur, Emrah, Latif Doğan, Kahtalı Mıçı ve Kibariye gibi tanınmış isimlerin yer aldığı toplam yetmiş iki fotoğraf yer alıyor.
"İtiraf ediyoruz, biz bu müziği seviyoruz" Haluk Çobanoğlu toplumbilimci Thedor Adorno'nun "Her müzik türü, toplumun bütününde var olan çelişkilerin ve gerginliklerin izini taşır." sözünü kendine düstur edinip çalışmalarına başlamış. 1960'lardan bu yana kuşakları etkileyen bir müzik, hatta yaşam tarzı olan arabeskin doğuşunu ve giderek sınıf, mevki gözetmeksizin tüm toplumu etkileyişini araştırmış, fotoğraflarla belgelemiş. Arabeski hem onu seslendiren sanatçılarla hem de arabeskin sokaktaki etkileriyle anlatmayı denemiş. Dokuz yıldır üzerinde çalıştığı projede sayısız yer gezmiş ve pek çok insanla karşılaşmış. Yeri gelmiş Erkin Koray'ın fotoğrafını çekmek için kendi oğlunun sünnetinden feragat etmiş, yeri gelmiş bir fotoğraf için yıllarca beklemiş. Kimi şarkıcılar ise 'arabeskçi' olmadıkları gerekçesiyle projede yer almayı kabul etmemiş.
Müzikal anlamda arabeskin, şehir için yazılmış, şehirli bir müzik olduğunu söyleyen Çobanoğlu, "Kabul etmek gerekirse arabesk parçaların önemli bir bölümü, kişiliğini tamamlayamamış acı çekerken bile kendi egosunu yücelten, düşündüğü ile eylemi arasındaki boşluğu kendine söylediği acıklı yalanlarla dolduran, kendisi ile yüzleşemeyen 'göçmen' bir ruh halini yansıtır." diyor. 1970'lerde bu göçmenlerin çoğu umutlarını ve umutsuzluklarını, ya bir Yeşilçam filminde ya da Unkapanı Plakçılar Çarşısı'nda buluyordu. 2000'lere gelince ise durum epey değişti. Arabeskçilerin çoğu kendilerini 'fantezi müzik yapan sanatçılar' olarak görmeye başladı. Hatta kimileri bu sözcükten nefret ettiğini dile getirdi. Sabancı Üniversitesi'nin arabesk kulübünün her yıl yaptığı konserlerde "İtiraf ediyoruz, biz bu müziği seviyoruz." sloganının, konuyu tümüyle açıklamaya yeteceğine değinen Çobanoğlu şöyle devam ediyor: "Sadece arabeskte değil, bu topraklarda yapılan tüm müzik türlerinde arabesk öğeler var. Bu konuda yapılan kapsamlı bir çalışma olmasa da ne arabesk bizi bırakıyor ne de biz onu bırakabiliyoruz." Kitabın sayfalarını çevirirken arabesk sanatçıları dışında, besteciler, prodüktörler de dikkat çekiyor. Söz yazarı Ahmet Selçuk İlkan, bir dönemin çok dinlenilen parçası 'Mavi Mavi'nin bestecisi Bayar Kardeşler ve büyük nam salmış prodüktör Uslu Kanbay... Kitaptaki fotoğrafları gördükten sonra 'arabeskin bir müzikten öte anlamlar taşıdığı' ifadesi bir kez daha düşüyor akla.
Zaman - Musa İğrek, İstanbul
